Πνευματικά Δικαιώματα: Η Οδηγία πέρασε – τι αλλάζει στον κόσμο του internet;
Στις 26 Μαρτίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπερψήφισε την οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο. Πότε θα εφαρμοστούν οι νέοι νόμοι, τι αλλάζει και τι επιδιώκεται μέσα από όλη αυτήν τη διαδικασία;
Αρχικά, το ευρύτερο νομικό πλαίσιο για τα πνευματικά δικαιώματα, ανανεώθηκε για τελευταία φορά σε ευρωπαϊκό επίπεδο το 2001. Μέχρι σήμερα, ο κόσμος του διαδικτύου έχει αλλάξει τόσο πολύ, που έπρεπε, άμεσα, το θέμα να «ξαναπέσει» στο τραπέζι των συζητήσεων. Η αρχή της διαδικασίας έγινε το 2016. Ακολούθησαν 3 χρόνια έντονων διαπραγματεύσεων, έως ότου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εγκρίνει την Οδηγία: Ένα σύνολο κανόνων για τα πνευματικά δικαιώματα και την πνευματική ιδιοκτησία.
Τι είναι με απλά λόγια η οδηγία
Ουσιαστικά η οδηγία έχει έναν και μόνο στόχο: Να γίνεται καλύτερη εφαρμογή των δικαιωμάτων που έχουν οι άνθρωποι της τέχνης και της δημιουργίας στην ψηφιακή αγορά. Οι δημιουργοί, μέχρι σήμερα, έβλεπαν τη δουλειά τους να κοινοποιείται στο διαδίκτυο, χωρίς να έχουν κανένα ή ελάχιστο όφελος. Η οδηγία, προστατεύει τους δημιουργούς και τους δίνει τη δυνατότητα να έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν αμοιβή, εάν το έργο τους κοινοποιηθεί σε διαδικτυακές πλατφόρμες.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Οι διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το YouTube, το Facebook και το Google news, θα είναι υποχρεωμένες να πληρώνουν τους δημιουργούς, πριν δημοσιεύσουν ή επιτραπούν να υπάρχει δημοσιευμένο σε αυτές δικό τους υλικό.
Μπορούν τα μεγαθήρια του internet να αποφύγουν το νέο νόμο;
Όχι, επειδή πολύ απλά ο νόμος ορίζει πως οι διαδικτυακές πλατφόρμες φέρουν την απόλυτη ευθύνη σε περίπτωση που ανέβει εκεί κάποιο έργο, για το οποίο δεν έχουν καταβάλει κάποιο ποσό στον δημιουργό του. Οι κυρώσεις με τις οποίες μπορεί να έρθουν αντιμέτωπες είναι τόσο δαπανηρές, που καμία πλατφόρμα δεν πρόκειται να διακινδυνεύσει μία τέτοιου είδους παράβαση.
Πώς θα ελέγχουν το περιεχόμενο που ανεβαίνει;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Το άρθρο 13, για το οποίο δημιουργήθηκε τεράστιος ντόρος, εξηγεί τον τρόπο ελέγχου του περιεχομένου που ανεβαίνει στις πλατφόρμες.
Ουσιαστικά, πρέπει να ελέγχεται κάθε τι που ανεβαίνει. Όμως, αν σκεφτεί κανείς τον τεράστιο όγκο δεδομένων που ανεβαίνει καθημερινά, θα διαπιστώσει πως αυτή η διαδικασία είναι ανέφικτο να πραγματοποιηθεί από ανθρώπους. Το Ε.Κ. αναγνωρίζοντας τη συγκεκριμένη δυσκολία, διευκρινίζει πως οι πλατφόρμες ΔΕΝ φέρουν καμία ευθύνη, εκτός αν γνωρίζουν ή έχουν βάσιμους λόγους να γνωρίζουν για το παράνομο υλικό και να δρουν άμεσα μόλις διαπιστώσουν ότι έχει διαπραχθεί μία παράνομη δραστηριότητα.
Τι ακριβώς είναι τα φίλτρα και ποιους περιορίζουν στην πραγματικότητα;
Μπορεί ο νόμος να ορίζει τις πλατφόρμες υπεύθυνες για το περιεχόμενο που φιλοξενούν, ωστόσο, δεν απαριθμεί τα εργαλεία, τους ανθρώπινους πόρους και τις υποδομές που μπορεί να χρειαστούν προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση υλικού, για το οποίο δεν έχει καταβληθεί αμοιβή στον ιστότοπο.
Εάν όμως, οι πλατφόρμες δεν αναπτύξουν έναν καινοτόμο τρόπο ελέγχου, θα χρειαστεί να διαφύγουν αναγκαστικά στη μέθοδο των φίλτρων. Αυτό σημαίνει, ότι εταιρίες που καταρτίζονται στον προγραμματισμό, θα αναλάβουν να δημιουργήσουν αυτά τα φίλτρα, τα οποία στην ουσία είναι μία σειρά από αλγόριθμους. Αυτοί οι αλγόριθμοι, θα λειτουργούν ως κριτήριο, το οποίο θα επιτρέπει να δημοσιευτεί υλικό για το οποίο η πλατφόρμα έχει καταβάλει αμοιβή στο δημιουργό και θα αποτρέπει υλικό για το οποίο δεν έχει καταβάλει αντίστοιχη αμοιβή.
Ας χρησιμοποιήσουμε ένα απλό παράδειγμα:
Ας υποθέσουμε ότι είμαι συνθέτης και έχω γράψει ένα τραγούδι. Μπορώ να το ανεβάσω ελεύθερα στο δικό μου κανάλι στο YouTube. Αυτό συμβαίνει επειδή είμαι η δημιουργός του και έχω τα πνευματικά δικαιώματα. Εάν θέλει κάποιος άλλος, να ανεβάσει το τραγούδι μου στο δικό του κανάλι, δεν μπορεί να το κάνει, ΕΚΤΟΣ εάν το YouTube, με πληρώσει για να μπορεί να φιλοξενεί ελεύθερα το τραγούδι μου. Εάν το youtube δεν με πληρώσει, τότε αυτόματα, όποιος άλλος ΕΚΤΟΣ από εμένα, προσπαθήσει να ανεβάσει το τραγούδι μου, απλά οι αλγόριθμοι των φίλτρων, δεν θα του το επιτρέψουν να το κάνει.
Εδώ, ανοίγει μία τεράστια συζήτηση για το κατά πόσο η ρύθμιση υπερβαίνει τον σκοπό της και περιορίζει την ελευθερία έκφρασης και πρόσβασης στην πληροφορία. Παρά το ότι ο μέσος χρήστης, δεν έχει καμία ανάμειξη με τις κυρώσεις του νόμου, ουσιαστικά περιορίζεται. Αυτό συμβαίνει, επειδή θα μπορεί να κινηθεί εντός των πλαισίων που θα ορίσει η εκάστοτε πλατφόρμα.
Υπάρχουν εξαιρέσεις από το νόμο;
Ο νόμος δεν επηρεάζει τις διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες (Wikipedia) ή πλατφόρμες ανοιχτού λογισμικού (GitHub), οι οποίες αναρτούν περιεχόμενο με μη εμπορικό σκοπό. Επίσης, η χρήση memes και GIF, παραμένουν στις εξαιρέσεις, αφού επιτρέπεται η αναφόρτωση και κοινοποίηση έργων για σκοπούς παράθεσης, κριτικής, σχολιασμού, παρωδίας ή μίμησης. Στη συνέχεια, το Ε.Κ. τόνισε πως οι νεοφυείς πλατφόρμες θα υπόκεινται σε πιο ήπιας μορφής υποχρεώσεις.
Οι χρήστες μπορούν να παρακάμψουν το νόμο;
Μπορεί να ακούγεται παράξενο, όμως, ο μέσος χρήστης, έχει τη δυνατότητα να «ξεγελάσει» το νόμο και μάλιστα με πολύ απλό τρόπο. Όπως αναφέραμε παραπάνω, η οδηγία ψηφίστηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, άρα αφορά μόνο τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. .Η τεχνολογία, λοιπόν, μας έχει δώσει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, το οποίο ονομάζεται VPN.
Ουσιαστικά το VPN (Virtual Private Network), είναι μία υπηρεσία που επιτρέπει στον υπολογιστή σου να συνδεθεί στο internet μέσω ενός server που παρεμβάλλεται. Συνήθως, VPN χρησιμοποιούν οι ακαδημαϊκές σελίδες. Ποιο είναι το πλεονέκτημα; Η ιδιωτικότητα! Πρακτικά, χρησιμοποιώντας VPN, κρύβεις την online δραστηριότητά σου και το μόνο στοιχείο που παραμένει ορατό είναι η διεύθυνση IP, η οποία είναι η διεύθυνση του Server.
Εάν δηλαδή εγώ μένω στη Θεσσαλονίκη και έχω VPN με έδρα το Θιβέτ, φαίνεται ότι είμαι συνδεδεμένος από το Θιβέτ. Επομένως, οι πλατφόρμες δεν μπορούν να με μπλοκάρουν στο upload, επειδή φαίνεται ότι είμαι χρήστης εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ποιο πρόβλημα προκύπτει σε δεύτερη φάση
Αργά οι γρήγορα, οι περισσότεροι χρήστες, στην προσπάθειά τους να «απελευθερώσουν» τις κινήσεις τους στο διαδίκτυο, θα διαφύγουν στη χρήση VPN. Άλλωστε, είναι μία διαδικασία πολύ εύκολη και με περιορισμένο κόστος. Όμως, αργά ή γρήγορα, οι συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών, θα χρησιμοποιεί ψεύτικη τοποθεσία σύνδεσης.
Οι συνέπειες από αυτή την αλλαγή, μπορούν να γίνουν κατανοητές μόνο μέσα από ένα παράδειγμα:
Ας υποθέσουμε ότι είμαι μία Ελληνίδα YouTuber. Ανάλογα με τον αριθμό των views μου, κλείνω συμφωνίες για διαφημίσεις. Εάν ένα video μου συγκεντρώνει 100.000 views από νεανικό κοινό, μπορώ να έρθω σε επικοινωνία με μία ελληνική αλυσίδα ρούχων, η οποία θα με πληρώσει για να διαφημίσω τα ρούχα της. Εάν, όμως, η εταιρία δει ότι το κοινό μου, φαίνεται να είναι από χώρες όπως το Καζακστάν, η Κίνα, η Αμερική κτλ, προφανώς δε θα μπει στη διαδικασία να δαπανήσει λεφτά για να λανσάρει τα προϊόντα της σε ένα κοινό που δεν πρόκειται να κάνει πελάτες.
Με λίγα λόγια, όσοι έχουν κανάλι στο YouTube, θα επηρεαστούν περισσότερο από όλους, αντιμετωπίζοντας έντονα και το ενδεχόμενο να κλείσουν το κανάλι τους!
Συμπερασματικά
Ο κόσμος του internet, θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί στα δεδομένα, με τέτοιο τρόπο που ουσιαστικά, θα καταστρέψει την ελευθερία του μέσου. Ο ωκεανός πηγών και πληροφοριών θα συρρικνωθεί, μέσα από ένα ντόμινο αλληλεπιδράσεων και εν τέλει, η οδηγία θα είναι εντελώς αχρείαστη.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, κανένας δεν μπορεί να βάλει χαλινάρια στο internet, γιατί πάντοτε θα υπάρχει μία εναλλακτική λύση ή ένας τρόπος «να ξεφύγεις από τις οδηγίες». Η Ε.Ε., έχει ψηφίσει ξεχνώντας ότι υπάρχει και κόσμος πέρα από τα δικά της σύνορα.
Αυτό είναι και το τεράστιο κενό του νόμου. Έως το 2021, η ιντερνετική κοινότητα, θα έχει όλο το χρόνο να συζητήσει, να διαφωνήσει και να καταλήξει σε μία καλύτερη πρόταση. Έως την επίσημη εφαρμογή του νόμου, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα περισσότερο.